Coraz częściej w gabinetach psychologa pojawiają się nastolatkowie. Nigdy nie było łatwo być w wieku dojrzewania, ale okazuje się, że obecnie bywa jeszcze trudniej niż w przeszłości. Może brzmieć to jak pewien paradoks – ekonomicznie i cywilizacyjnie wchodzimy bowiem na coraz wyższe poziomy. Mimo to, a może właśnie dlatego, poziom stresu wśród ludzi nie spada, a rośnie. Rośnie także skala problemów psychicznych wśród dzieci i młodzieży. Jako specjaliści pracujący z nastolatkami coraz częściej zauważamy w swoich gabinetach depresję i towarzyszące jej problemy, takie jak: ruminacje (natrętne myśli) kończące się czasem próbą samobójczą, zaburzenia lękowe, fobie, napady paniki, nie mówiąc już o zaburzeniach ze spektrum autyzmu czy zaburzeniach odżywiania.
Terapia to jedna z dróg, która wykształca w młodych ludziach adaptacyjne zachowania na stres. Nie możemy się jednak ograniczać wyłącznie do sfery psyche, ale musimy także zwrócić uwagę na fizyczny aspekt zdrowia, czyli somę. Przykładem podejścia łączącego zachowanie człowieka z funkcjonowaniem jego mózgu jest koncepcja SEEDS stworzona przez neuropsychoterapeutę Johna Ardena (2017). SEEDS stanowi akronim od słów: S – social suport, czyli wsparcie społeczne, E – exercise, czyli ćwiczenia fizyczne, E – education, czyli ćwiczenia intelektualne, D – diet, czyli odżywianie oraz S – sleep, czyli sen. Zdaniem Ardena brak przestrzegania prostych reguł związanych z utrzymywaniem „porządku” w poszczególnych sferach skutkuje pogorszeniem samopoczucia, a nawet chorobą. Co psycholog może doradzić rodzicowi lub opiekunowi, aby ten mógł pomóc swojemu dziecku? Do wdrożenia jest 8 kroków:
- Dobry sen. Oczekiwanie, żeby nastolatek poszedł spać około godziny 21.00, jest nierealne. Jednakże godzina 22.00–22.30 to już najwyższy czas na sen. Wieczorem organizm musi mieć możliwość przełączyć się z trybu „działanie” w tryb „relaks”. Silne emocje sprawiają, że układ nerwowy naszego klienta będzie pobudzony, co wydłuży fazę zasypiania.
- Wprowadzenie technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, joga czy praca z oddechem. Szczególnie sprawdzą się tuż przed snem, ale także przed ważnym spotkaniem czy egzaminem. Uwaga: medytacja w tradycyjnym rozumieniu wymaga długiego treningu. To może zniechęcać nastolatka. Zamiast pojęcia medytacji można używać terminów: wyciszenie, oddychanie, relaksacja.
- Dbanie o relacje społeczne. Relacje w szkole bywają bardzo trudne, ale – o ile nie przechodzą w formy skrajne, np. hejt – nastolatek może dzięki nim rozwijać swą odporność psychiczną. Jednak, aby te trudne sytuacje móc przekuć w wiedzę, potrzebuje bezpiecznych kontaktów społecznych. Dlatego tak ważni są rodzice – stanowią dla niego istotne źródło wsparcia. Ważne są także pozaszkolne kontakty. Zajęcia w klubie sportowym, artystyczne czy charytatywne mogą pomóc nastolatkowi zdystansować się od szkoły i dać mu przekonanie, że zachowania ludzi są zróżnicowane.
- Zarządzanie czasem. Złe nawyki w obszarze planowania zadań i odpoczynku mogą mieć negatywne konsekwencje. Z jednej strony młody człowiek może odkładać zadania na ostatni moment. Z drugiej strony – nastolatek czasem narzuca sobie żelazną dyscyplinę i zapomina o regeneracji. W którymś momencie następuje wypalenie zasobów. Warto przyjrzeć się obecnym w domu schematom i dostroić je do potrzeb nastolatka.
- Aktywne rozwiązywanie problemów. Na czym polega radzenie sobie z trudnościami? Na świadomym działaniu ukierunkowanym na rozwiązania. Mówi o tym między innymi model osiągania celów WOOP stworzony przez psycholog Gabriele Oettingen. Zgodnie z tą techniką, aby osiągnąć cel, musimy wyobrazić sobie przeszkody, które na nas czekają, a potem stworzyć plan wskazujący, jak sobie z nimi poradzić. Stosowanie tej techniki znacząco obniża stres towarzyszący realizacji trudnych celów.
- Dbanie o odpoczynek. Poza aktywnością człowiek potrzebuje też biernego odpoczynku. Te momenty przyhamowania są nam potrzebne do „naładowania akumulatorów”.
- Proszenie o pomoc.