Współczesny świat naraża nas na traumatyczne zdarzenia. Mogą to być naturalne katastrofy, wypadki, zagrażające życiu choroby lub obrażenia, akty przemocy czy działania wojenne. Takie doświadczenia wiążą się z ekstremalnym stresem, wywołują zmiany w psychice i zachowaniu. Często ludzie potrzebują w takich sytuacjach pomocy. Zderzamy się obecnie z ogromną traumą, jakiej doświadczają ludzie za naszą wschodnią granicą. Miliony uchodźców z Ukrainy szukają schronienia w naszym kraju. Naturalnym odruchem jest solidaryzowanie się z ludźmi cierpiącymi w wyniku wojny. Wielu z nas udziela pomocy Ukrainkom i Ukraińcom, którzy doświadczyli traumatycznych zdarzeń związanych z wojną. 
Wszyscy, którzy pomagają i wspierają w tych trudnych momentach osoby straumatyzowane, również są narażeni na doświadczenie traumy w pośredni sposób. Dla osób pomagających w trudnych sytuacjach jest to poznawcze i emocjonalne wyzwanie, które może prowadzić do wystąpienia wtórnej traumatyzacji rozumianej także jako wtórny stres traumatyczny (STS – secondary traumatic stress). 

CZYM JEST WTÓRNY STRES TRAUMATYCZNY? 

Pojęcie wtórnego stresu traumatycznego spopularyzował Charles Figley, który określił go stresem związanym z pomaganiem innym osobom po traumie lub cierpiącym. Jest to zaburzenie wywołane przede wszystkim negatywnymi reakcjami osoby doświadczającej bezpośrednio stresu traumatycznego. 
Pojęcie początkowo zostało wprowadzone w odniesieniu do pielęgniarek, a następnie rozszerzone o terapeutów i innych przedstawicieli zajmujących się zdrowiem psychicznym. Najczęściej obserwujemy go u lekarzy, ratowników medycznych, personelu medycznego, członków zespołów interdyscyplinarnych, pracowników socjalnych, strażaków, prokuratorów, policjantów, psychologów, terapeutów czy też lekarzy weterynarii. Problem dotyczy więc szerokiego grona profesjonalistów, ale może także dotknąć każdej osoby, która pomaga ofiarom traumy lub osobom cierpiącym. Dzisiaj mogą to być także wolontariusze towarzyszący uchodźcom z Ukrainy. Osoby te również są bardzo narażone na wtórny stres traumatyczny. 
Wielogodzinne kontakty z ofiarami traumy czy słuchanie opowiadań o zdarzeniach traumatycznych wywołuje duży stres, który może być przyczyną STS. Osoby pomagające nie są bezpośrednio narażone na traumatyzujące zdarzenie, ale często odczuwają skutki psychologicznego obciążenia na podobieństwo ofiar. Zaczynamy patrzeć na świat oczami ofiary traumy, odczuwać podobne emocje, a także przejawiać czasami podobne zachowania.

JAK ROZPOZNAĆ U SIEBIE OBJAWY WTÓRNEGO STRESU TRAUMATYCZNEGO

Jest wiele czynników, które sprzyjają powstaniu wtórnego stresu traumatycznego u osób pomagających straumatyzowanym. Może to być rodzaj wykonywanej pracy, długi czas spędzony z osobami, które doświadczyły traumy oraz drastyczność zdarzeń, w jakich uczestniczyła osoba, której pomagamy. Statystycznie bardziej podatne na wtórną traumę są kobiety ze względu na dużą wrażliwość emocjonalną (większą w porównaniu z mężczyznami). Bycie osobą nadmiernie empatyczną także może być czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu wtórnego stresu traumatycznego. Bardzo ważnym aspektem jest wsparcie rodziny i znajomych – jego brak również ma wpływ na wtórną traumę. Chociaż osobiste przeżycia zwiększają zdolność rozumienia drugiej osoby, to osobista trauma tego, kto udziela pomocy, także może zwiększać ryzyko wystąpienia STS, zwłaszcza, kiedy jest nieprzepracowana. 
U osób dotkniętych wtórnym stresem traumatycznym występują trzy główne grupy objawów:

• ponowne przeżywanie traumy (koszmary, flashbacki),
• unikanie bodźców, które przypominają traumę (rzeczy, osoby, sytuacje),
• nadmierne wzbudzenie.

Jeśli angażujemy się bezpośrednio w udzielanie pomocy Ukrainkom i Ukraińcom uciekającym przed wojną, na pewno konfrontowaliśmy się z ich traumatycznymi przeżyciami. Jeśli zauważamy u siebie takie objawy, jak: nawracające traumatyczne wspomnienia, bezsenność lub koszmary senne, unikanie myśli i sytuacji związanych z doświadczonymi zdarzeniami, negatywne przekonania dotyczące świata i własnej osoby czy wzrost stresu w sytuacji przypominania sobie przeżytych przez ofiarę zdarzeń, może to oznaczać, że doświadczamy wtórnego stresu traumatycznego (STS). Warto wtedy rozważyć skorzystanie ze specjalistycznego wsparcia i zgłosić się do psychoterapeuty lub psychiatry.