Choroba alkoholowa wpływa na wszystkie obszary życia osoby uzależnionej. Alkohol zaburza funkcjonowanie umysłowe, emocjonalne oraz system Ja człowieka, doprowadzając do powstania trzech patologicznych mechanizmów odpowiedzialnych za rozwój choroby. Jakie są mechanizmy choroby alkoholowej?

Mechanizm iluzji i zaprzeczeń (lub system iluzji i zaprzeczeń)

To bodaj najtrudniejszy do przełamania mechanizm choroby alkoholowej, ponieważ w ten sposób uzależniony broni się przed niską samooceną i utratą szacunku do samego siebie.

W początkowej fazie uzależnienia system ten służy do uzasadniania picia – zarówno przed sobą, jak i otoczeniem. Uzależniony wybiórczo postrzega fakty związane z destrukcją alkoholową, tworzy przekonania dotyczące atrakcyjności i użyteczności alkoholu, prezentując pozytywne strony spożywania alkoholu i korzyści z tego płynące (np. pije, aby „coś załatwić”, „dobrze żyć z kolegami z pracy” czy „zlikwidować ból głowy”). W końcu sam zaczyna wierzyć we własne kłamstwa i pije coraz więcej, przy każdej nadarzającej się okazji, jednocześnie negując swoje uzależnienie.

Mechanizm ten odpowiada za:

– unikanie odpowiedzialności osoby uzależnionej („to nie ja”, „to nie dlatego”)
– manipulowania czasem („od jutra wszystko będzie inaczej”)
–  negacji faktów („to nie tak było”, „nic złego się nie stało”)
– magicznej zmiany realiów („kłopoty znikają, kiedy się o nich nie myśli”.)

Działanie tego mechanizmu tworzy w mózgu osoby uzależnionej „nałogową logikę”, która pozwala osobie uzależnionej kontynuować i chronić jej picie. Robi to poprzez:
– minimalizowanie (przyznawanie, że ma się problem z piciem, ale jednocześnie pomniejszanie tych problemów);
– obwinianie (ucieczka od odpowiedzialności za swoje picie i obciążanie nią innych);
– racjonalizowanie (tłumaczenie i podawanie rozmaitych powodów uzasadniających picie);
– intelektualizowanie (wymyślanie uzasadnień, pożyteczności bądź konieczności picia);
– koloryzowanie wspomnień (zniekształcanie i upiększanie chwil związanych z piciem);
– marzeniowe planowanie (snucie nierealnych planów na przyszłość i poprzestawanie na przeżywaniu przyjemności płynącej z tych marzeń).

Czytaj też:
Czy osoba uzależniona wierzy we własne kłamstwa? Mechanizm iluzji i zaprzeczeń

Mechanizm nałogowego regulowania uczuć

Odpowiada on za przekształcanie się w pragnienie spożycia alkoholu różnorodnych stanów emocjonalnych – tych przyjemnych (np. pokusa ponownego doświadczenia przyjemności), jak i nieprzyjemnych, powodujących napięcie, stres, lęki.

Czytaj też: Co czuje alkoholik? Mechanizm nałogowego regulowania uczuć

Mechanizm rozproszonego i rozdwojonego „Ja”

Mechanizm ten dotyczy tożsamości osoby uzależnionej. W wyniku jego działania zdolności do kierowania postępowaniem i do podejmowania decyzji przez osobę uzależnioną zostają uszkodzone. Osoby uzależniona ma problemy z określeniem własnej tożsamości i indywidualności, ma zaburzone poczucie wpływu na swoje postępowanie. Mechanizm ten wpływa na poczucie własnej wartości i sensu życia. Powoduje także trudności w ocenie własnego postępowania, niejednokrotnie tworząc złudne poczucie mocy, omnipotencji i kontroli, jednocześnie zafałszowując obraz osoby i jej sprawczości w realnym świecie.

Źródła:

Maciej Frąckowiak, Marek Motyka „Zespół zależności alkoholowej: charakterystyka, fazy rozwoju, metody diagnozowania”, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2015 [96(2)]
Iwona Niewiadomska, Marta Sikorska-Głodowicz, „Uzależnienia. Fakty i mity. Alkohol”, Gaudium, Lublin 2004