SELEKTYWNA UWAGA
Selektywna uwaga (określana też jako tendencyjny wybór faktów bądź filtr mentalny) to zniekształcenie myślenia polegające na wyłapywaniu tych informacji, które pasują do naszej wizji świata przy jednoczesnym pomijaniu bądź negowaniu informacji, które do tej wizji nie pasują. To właśnie selektywna uwaga powoduje, że osoba z niską samooceną bardzo szybko wyłapie i zapamięta oznaki faktycznej czy domniemanej krytyki (bo to pasuje do jej schematu myślenia o sobie), zaś słysząc pochwałę zmiesza się i powie "Och, to nie było nic takiego…" (bo to do schematu złego obrazu siebie już nie pasuje).
Czemu selektywna uwaga utrudnia życie?
Ponieważ poddając się temu zniekształceniu myślenia zachowujemy się tak, jakbyśmy będąc sędzią wydawali werdykt wysłuchawszy tylko jednej strony sporu. Trudno wtedy o bycie sprawiedliwym w swojej ocenie. Konsekwencje takiego myślenia mogą być następujące:
· W przypadku osób mających problem z lękiem selektywna uwaga podtrzymuje poczucie zagrożenia powodując, że dana osoba skupia się na tym wszystkim, co budzi jej lęk przy jednoczesnym ignorowaniu całej reszty – np. jeśli boję się wystąpień, to przemawiając przed grupą dużo szybciej zwrócę uwagę (i tym samym zapamiętam) wyraz dezaprobaty na czyjejś pojedynczej twarzy niż dziesięć twarzy uśmiechniętych.
· W przypadku osób mających problem z niską samooceną selektywna uwaga odfiltruje z rzeki naszych doświadczeń tylko porażki – to one osadzą się na sitku naszego filtra, zaś sukcesy, te drobniejsze i te większe, spłyną do morza niepamięci…
· Niezależnie od tego, czy mam problem z lękiem, czy też z samooceną, selektywna uwaga będzie utrudniać nam zmianę nieadaptacyjnych kluczowych przekonań na takie, które bardziej odpowiadają rzeczywistości (tu stajemy się sami dla siebie naukowcem, który WIE…).
Jak radzić sobie z selektywną uwagą?
Sposób 1: Znajdź swoją ślepą plamkę. Jeśli zauważasz u siebie to zniekształcenie myślenia, to zastanów się CO ONO CI ROBI? Jakie informacje przez to pomijasz? Co odrzucasz? Kiedy tracisz obiektywizm? Już samo odpowiedzenie sobie na te pytania sprawi, że zaczniesz dopuszczać do siebie możliwość, że czasem filtrujesz informacje. A to ważny krok do zmiany myślenia.
Sposób 2: Wyobraź sobie siebie przed sądem. Albo jeszcze lepiej jako sędziego w jakiejś sprawie. Twoje myśli związane z selektywną uwagą włóż w usta prokuratora. Posłuchaj go przez chwilę, niech się wypowie do końca. A teraz posłuchaj adwokata. Na co on zwróciłby uwagę? Jakich argumentów użyłby, żeby przechylić szalę na korzyść reprezentowanej przez siebie strony? Ten sposób jest bardzo podobny do tego opisanego w tekście "Myśl przed sądem".
Sposób 3: Powiedz do siebie na głos to, co mówią Ci twoje zniekształcone przez selektywną uwagę myśli. A nawet trochę je wyolbrzym i podkoloryzuj: "TAK, SKOPAŁEM SPRAWĘ JAK MAŁO KTO!" itd… Tylko jak niby miałoby to pomóc? Paradoksalnie ludzie czasem słysząc swoje wypowiadane na głos myśli zaczynają nabierać do nich dystansu.