Bardzo dobrze znaczenie uprzedzenia oddaje angielskie słowo prejusdice, które pochodzi od łacińskiego prae (przed) i judicum (osąd). Zatem uprzedzenie można określić jako wydanie osądu na temat innej osoby z góry, bez posiadanej wiedzy na jej temat. Inaczej jest to negatywna postawa przeniesiona na konkretną osobę lub grupę ludzi.

Terminami wiążącymi się z pojęciem uprzedzenia są dyskryminacja oraz stereotypizacja.  Dyskryminacja to niejednakowe traktowanie ludzi w zależności od ich partycypacji społecznej. Stereotypizacja to przypisywanie określonych  właściwości jednostkom jedynie na podstawie ich przynależności do danej grupy społecznej.

Niemal każda grupa w społeczeństwie  posiada  stereotypy, które później przypisywane są członkom danej grupy. Uprzedzenie często charakteryzuje się stereotypowym poglądem, które są wynikiem pogłosek i nie raz usprawiedliwiają dyskryminację.

Niektóre osoby ujawniają więcej uprzedzeń niż inne. Fakt ten wyjaśniają różnorakie teorie z założeń psychoanalitycznych. Pierwszą z nich jest teoria kozła ofiarnego lub teoria przeniesienia agresji. Przyjmuje ona, że brak możliwości realizacji celu wywołuje frustrację, która wywołuje agresję. Kiedy sfrustrowana osoba nie może wyładować swojego napięcia na rzeczy lub osobie bezpośrednio będącej przyczyną jej niezadowolenia, przenosi agresję na słabsze grupy społeczne.

Wyjaśnienie oparte na teorii osobowości autorytarnej zakłada, że niektóre stosowane wzory wychowawcze takie jak surowa dyscyplina, okazywanie uczuć tylko jako nagrodę w zamian za pojawienie się  oczekiwanych zachowań, sprzyjają wytworzeniu się cech współwystępujących z uprzedzeniami. Zdominowane dziecko nie mogąc wyrazić wrogości wobec rodziców, wytwarza mechanizmy represywne a więc spostrzega rzeczywistość selektywnie, co prowadzi do wytworzenia się mało elastycznej  postawy wobec innych, często wyrażającej uprzedzenia.

Wyjaśnienie oparte na zasadach funkcjonowania grupy oparta na etnocentryzmie zakłada, że mamy tendencje do przeceniania grupy własnej i odtrącania grupy obcej.

Uprzedzenia można zmieniać lub się ich pozbyć, ale jest to bardzo trudne. Z pewnością pomogą w tym opisane wyżej sposoby wyjaśniania uprzedzeń.

Renata Bajor – psycholog