Dziewiętnastowieczne rysunki łódzkiej synagogi powróciły do zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi
„Przekazane dzisiaj rysunki są związane z Łodzią wielokulturową, w której tętniło życie kulturalne i religijne, także to żydowskie. Dzieła, przedstawiające nieistniejącą już łódzką synagogę, prezentują dziedzictwo wielonarodowej II Rzeczypospolitej” – powiedział wicepremier prof. Piotr Gliński podczas uroczystości przekazania do zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi pięciu dziewiętnastowiecznych rysunków architektonicznych synagogi przy ul. Wolborskiej w Łodzi autorstwa Adolfa Zeligsona, które zostały skradzione w 1998 roku. Prace udało się odzyskać dzięki współpracy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Komendą Główną Policji oraz amerykańską agencją śledczą DHS/ICE Homeland Security Investigations.
Ostatnio stosunkowo często informujemy opinię publiczną o tym, że udało nam się odzyskać kolejną stratę (…) Te rysunki są unikatowe i na tyle cenne, że kiedyś zostały stąd skradzione. Przedstawiają synagogę przy ul. Wolborskiej w Łodzi, z której obecnie nic nie zostało. Tym bardziej wartość tych rysunków dla Łodzi jest nie do przecenienia – podkreślił prof. Piotr Gliński.
Minister kultury i dziedzictwa narodowego podziękował wszystkim, którzy przyczynili się do odzyskania dzieł. Wskazał, że nie byłoby to możliwe bez systematycznej pracy na rzecz odzyskiwania polskich strat, która obejmuje także współpracę z instytucjami zagranicznymi.
W tym przypadku nieoceniona okazała się pomoc federalnej agencji Homeland Security Investigations w Stanach Zjednoczonych, która specjalizuje się w odzyskiwaniu dzieł sztuki. Dziękuję również polskim służbom, przede wszystkim Policji, która miała czynny udział w poszukiwaniu skradzionych rysunków. (…) Polskie państwo działa systematycznie i skutecznie. To właśnie dzięki współpracy instytucji kultury, instytucji dziedzictwa, pracowników muzeów i archiwów możliwe jest prezentowanie kolejnych odzyskanych dzieł – powiedział wicepremier.
Szef resortu kultury wskazał także na nieocenioną pracę niedawno powołanego Departamentu Restytucji Dóbr Kultury w MKiDN. Zaznaczył, że stale zwiększane są nakłady finansowe przeznaczone na rozwijanie nowoczesnych metod poszukiwania utraconych dzieł.
O rysunkach Adolfa Zeligsona
Wykonane przez Adolfa Zeligsona w 1896 r. w technice tuszu i akwareli na papierze rysunki przedstawiają synagogę przy ul. Wolborskiej w Łodzi. Była to najważniejsza bożnica przedwojennej łódzkiej gminy żydowskiej, a jej architektura wyróżniała się na tle innych tego typu budowli nie tylko w samej Łodzi, ale także w całej Polsce. Synagoga została doszczętnie zniszczona w czasie II wojny światowej.
Pięć kolorowych rysunków architektonicznych bożnicy skradziono ze zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi w listopadzie 1998 roku. Kradzież została zgłoszona do krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem, który jest prowadzony przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Rysunki udało się zidentyfikować w 2016 roku w internetowej ofercie jednego z nowojorskich domów aukcyjnych. Interwencja funkcjonariuszy polskiej Policji pozwoliła na działania amerykańskich organów ścigania. Obiekty zostały zabezpieczone na terenie Stanów Zjednoczonych przez federalną agencję DHS/ICE Homeland Security Investigations. W listopadzie 2021 r. w siedzibie Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Nowym Jorku odnalezione rysunki zostały przekazane przez HSI pracownikom Departamentu Restytucji Dóbr Kultury w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.